Verbeelding en historie (2024)

Eerst wil ik iedereen bedanken die de moeite nam om meeen hart onder de riem te steken. Ik heb daar zeker steun aan. Maar ik schrok er ook een beetje van. Ik zitin de put, ben somber, moedeloos en bang dat het erger wordt als ik nietsonderneem, maar ik ben niet depressief. Zo erg als 25 jaar geleden, is het nieten laat ik het ook niet meer worden. Dus niemand hoeft zich zorgen te maken. Ikwil alleen uitleggen waarom ik volgend jaar veel minder boekrecensies zalschrijven. Maar ook om het voor mezelf al schrijvende duidelijker te krijgen hoeik mezelf weer uit de put krijg.

Drie lijstjes

Sinds half november ben ik achter de schermen druk beziggeweest. Om te beginnen heb ik 3 lijstjes gemaakt. Eentje met wat er allemaalgoed gelukt is in het afgelopen jaar, eentje met alles waar ik dankbaar voorkan zijn en tenslotte eentje met mijn wensen en dromen voor de toekomst.Verhelderend was dat zeker, al zaten er ook haken en ogen aan.

Van het lijstje met wat er allemaal gelukt en gedaan is, kunje alleen maar blij en trots worden. Het begon aarzelend en werd vervolgenselke dag iets langer. Als je eenmaal in de positieve modus staat, komt er steedsmeer naar boven. Maar als ik het achteraf nog eens bekijk, zit er ook eenvalkuil in. Er staan ook een aantal zaken op waarvan dat irritante stemmetjebinnenin me zegt: heel normaal hoor dat je aan je verplichtingen voldoet of “regelmatig”wandelen of Qigong oefeningen doen is natuurlijk niet goed genoeg. Ik zalmoeten leren dat stemmetje te negeren. Daarnaast viel me op dat er meer actiesop staan voor anderen of als verplichting en erg weinig waar ik zelf het meestvan genoot.

Ik bewaar hem, maar ga het dit jaar anders doen. Ik hebeen grote glazen pot en zodra er iets is wat fijn, leuk, bijzonder voor me is,schrijf ik het op een gekleurde post-it, vouw die tweemaal dubbel en doe die inde pot. Ik deed dat al eens eerder en het was zo geweldig om op Oudejaarsavondde pot om te keren en alle briefjes te lezen, over de eerste krokus, die mooiefilm, dat lieve briefje van een kleinkind, de geslaagde vakantieweek met de TaiChi club. Om het oude jaar goed af te sluiten en het nieuwe met vertrouwentegemoet te zien.

Ook het lijstje met alles waar ik dankbaar voor zoumoeten zijn, heeft een valkuil. Aan de ene kant helpt het je om positiever naarje omgeving en omstandigheden te kijken, maar aan de nadere kant (daar heb jedat stemmetje weer) voel je je schuldig dat je dan zo zit te zeuren oversomberheid. Ook dat lijstje zal ik bewaren, want als het me lukt het stemmetje te negeren,kan ik er veel troost uit halen.

Dan het laatste lijstje: mijn wensen en dromen voor de toekomst.Ik heb mezelf de vrijheid gegund om alles op te schrijven wat me te binnenschoot en niet bij voorbaat al te piekeren over beren op de weg. Het is ook besteen aardige lijst geworden, een goed teken, want als je niets meer te dromen ofwensen weet te verzinnen, dan is het echt mis.

Het is ook een hele varieerde lijst. Er staan hobbyzakenop, verbeteringen van mijn gezondheid, opruimklusjes, persoonlijkheidsaspectenwaar ik iets aan wil doen, kortom van alles wat. Maar wel nog in vagebewoordingen: een LAW-vakantie plannen, mijn conditie verbeteren, tijdvrijmaken voor echte ontspanning, positiever over mezelf denken, mijngenealogieverzameling ordenen, meer autorijden (is nodig hier en ik vind hetnog steeds stressvol) en zo nog een heleboel. De lijst ligt er en nu is het eenkwestie van kiezen en dan uitwerken hoe. Niet dat het daarmee allemaal ineenssimpel is.

Het vervolg

Een en ander heeft ook gevolgen voor mijn activiteiten opmijn blogs (Mijn Boekenkast, Verbeelding en historie, Wandelen in Zeeuws-Vlaanderen ). Daarover in het laatste deel van deze serie, want ikben er nog niet helemaal uit. Voor dit moment geldt: vanaf morgen staat de pot voor de blije briefjes klaar. En ik ga werkmaken van mijn grootste belemmeringen: positiever over mezelf denken, negatievegedachten en zorgen minder kans geven en mijn innerlijke criticus het zwijgenopleggen.

Dat lijkt me voorlopig meer dan genoeg om mee bezig tezijn. Wordt nog één keer vervolgd dus.

© Jannie Trouwborst, december 2018.

Het wordt tijd dat ik aan mijn stukje begin over wat ik ga doen aan de onbehaaglijke gevoelens die me belemmeren om zo onbekommerd mogelijk te genieten van mijn oude dag. Ik heb een leven lang keihard gewerkt, voor mijn gezin, voor mijn werkgevers, voor anderen. Plichtsgetrouw en perfectionistisch en nu ik met pensioen ben, maak ik er naar mijn gevoel een zooitje van. Ik zou kunnen doen waar ik zin in heb, maar dat is het vreemde: dat doe ik niet. Ik kan nergens meer gepassioneerd door raken en stort me vooral in zelf oplegde, nieuwe verplichtingen, waarvan ik me steeds meer af ga vragen waarom ik dat doe en hoeveel plezier die me nu eigenlijk geven. Met als basis: ik moet nuttig bezig zijn, vooral voor anderen.

Ik moet boekrecensies schrijven om lezers aan mooie boeken te helpen en schrijvers aan lezers. Ik moet blogjes schrijven over mooie wandelroutes om wandelaars een plezier te doen en nieuwe natuurgebieden te laten ontdekken. En blogs over films en theaterstukken die ik zag en aan anderen aan wil bevelen. Als ik wandel moet er een vuilniszak mee om de achtergelaten troep van anderen onderweg meteen op te ruimen. En dat zijn dan nog dingen die niet bij voorbaat vervelend zijn, al veranderen ze wel de beleving van de onderliggende activiteiten: onbekommerd wandelen en van de natuur genieten en lezen zonder voortdurend alert te zijn op wat er in een recensie moet komen te staan.

Daarnaast is er de opruimplicht in huis. Ik wil mijn kinderen niet achterlaten met de enorme hoeveelheid troep die ik in de loop van tientallen jaren verzameld heb. Kasten vol boeken en dozen vol foto's en dia's, zowel van mijzelf, als van mijn ouders en grootouders. En papieren, heel veel papieren. Sommige stukken zijn waardevol voor het nageslacht. Die zitten veelal al in een grote hutkoffer voor het genealogisch onderzoek. Maar er moet ook nog heel veel uitgezocht worden en weggedaan. Zonder voorwerk zouden mijn kinderen de berg niet meer kunnen overzien en vermoedelijk dingen wegdoen die nu juist bewaard zouden moeten worden. Uit pure wanhoop omdat het veel teveel is om in hun drukke levens zelf nog uit te zoeken.

Dan de tuin: de natuur bekommert zich niet om mijn gemoedstoestand en groeit vrolijk door, zolang ik niet ingrijp. Sommige kruiden grijpen hun kans, planten zaaien zich uit, fruitbomen vertonen scheuten en zijtakken die gesnoeid hadden moeten worden, de moestuin is overgenomen door van alles dat door anderen onkruid wordt genoemd, maar dat voor mij juist zulke mooie bloemen heeft of goed is voor de bijen, alleen: het weet geen maat te houden en staat elkaar te verdringen.

En zo sta ik elke ochtend moedeloos op: waar moet ik beginnen? Meestal worden dat de nuttige dingen: de was, de bedden verschonen, de administratie doen. Goed bezig, schouderklopje. Sinds kort is ook het dagelijkse wandelingetje tot de categorie nuttig verklaard, ook als ik geen flesjes of blikjes loop te rapen: het is nodig voor mijn gezondheid en die begint natuurlijk met het vorderen van de leeftijd steeds meer barstjes te vertonen. Dat geldt ook voor de Qigong oefeningen die me helpen soepel te blijven en mijn maalstroom aan gedachten even stop te zetten. Nuttig en noodzakelijk, maar met plezier? Niet altijd, want het nuttige effect toont zich alleen, als ik het een poosje oversla: rugpijn zonder de Qigong en slapeloosheid zonder de nodige hoeveelheid zonlicht overdag.

Als je niet tijdig iets aan ontspanning doet, gaat het niet goed, dat weet ik uit het verleden. Ik herinner me de periode dat mijn drie kinderen een voor een de deur uitgingen, dat er meer ruimte kwam voor wat ik zou graag zou willen doen en dat ik in een diep gat viel. Ik had mijn levenstaak volbracht: ik had mijn kinderen opgevoed tot waardevolle mensen voor onze maatschappij, die hopelijk een goede eigen weg in het leven zouden kunnen vinden. Ik was overbodig geworden. Mijn werk beviel me niet meer na een niet gewenste interne overplaatsing, maar hield me nog even op de been tot ik begreep dat niemand onmisbaar is en ook ik best gemist kon worden. Hoog tijd om na te denken over wat IK dan graag zou willen doen en toen kwam de grote klap: ik was zolang nuttig bezig geweest voor anderen, dat ik geen flauw idee meer had waar ikzelf plezier aan kon beleven. O, ik probeerde wel van alles, maar niets was meer leuk, ik had nergens meer zin in. Sloot me steeds verder af voor alles en iedereen, meldde me ziek op het werk en zat maandenlang thuis wezenloos voor me uit te staren.

Een vreselijke periode. Een paar gesprekken (max. 6 was toegestaan door de zorgverzekering) met de psycholoog leverden me weinig op. Medicijnen tegen depressiviteit wilde ik niet, bang voor de bijwerkingen of de onderdrukking van wat ik zelf moest zien op te lossen. En zo kwam uiteindelijk het wandelen op mijn pad. Ik wist mezelf ertoe te bewegen elke ochtend mijn wandelschoenen aan te trekken en te gaan lopen, zonder voorop gesteld plan. De eerste tijd liep ik onderweg alleen maar te huilen. Maar langzamerhand ontwikkelde zich aandacht voor de mooie omgeving van Voorne-Putten en werden mijn wandelingen langer, verzamelde ik historische gegevens van alle plekken en plaatsjes waar ik kwam. Maakte ik wandelroutes en beschreef wat er te zien was. Ik kreeg het gevoel weer nuttig bezig te zijn, weer iets zinvols voor anderen te kunnen doen.

Toen de tijd rijp was om contact op te nemen met het Recreatieschap, was ik bloednerveus. Kan ik dit wel? Maar ik voelde dat het mijn leven een goede wending kon geven, als ik de moed opbracht het gesprek aan te gaan. En dat deed het. In de jaren daarna schreef enkele wandelboekjes, zowel voor Voorne-Putten, als later met nog meer plezier voor de Hoeksche Waard. Ik zie ze zeer zelden: de mensen die genieten van die tochtjes en interessante weetjes lezen over de omgeving. Maar het geeft een goed gevoel te weten dat ze er zijn.

Dat was toen. En nu? Opnieuw een crisis, misschien minder heftig, maar wel weer verlammend. Daar moet iets aan gebeuren voor ik helemaal afglijd en het echt niet meer zie zitten. En weer zal ik het zelf op moeten lossen. Schrijven heeft me in het verleden enorm geholpen. En dat zal het nu ook. Ik voel het en weet het zeker. Wordt vervolgd.

© Jannie Trouwborst, december 2018.

Wonderbaarlijk, dat het ze toch gelukt is om weer zoveelfamilieleden bereid te vinden om naar hun kerstdiner te komen als je bedenkt inwelke chaos het vorig jaar geëindigd is. Het is me nog altijd niet duidelijkwat er nu precies gebeurde, maar het moet gekomen zijn door een opmerking vanoom Freek. Aan het eind van de lange tafel ontstond een verhitte discussie, diede gemoedelijke conversatie tussen de andere leden van het gezelschap deedverstommen. Steeds meer mensen gingen zichermee bemoeien: om te sussen of juist olie op het vuur te gooien. Er werdgeschreeuwd en met vuisten gezwaaid, stoelen vielen om, er klonk glasgerinkel.Het laatste wat ik zag, was dat oom Freek bevend in een hoek van de kamertoekeek en huilde.

© Jannie Trouwborst, december 2018.

Diederic van Assenede

Het zijn feiten die ik achteloos opsloeg bij de lessen literatuurgeschiedenis op de middelbare school: Diederic van Assenede schreef in de 13de eeuw een liefdesgeschiedenis in Middelnederlands met de titel Floris ende Blanchefloer. Dat was een belangrijk feit, omdat hij daarmee de basis legde voor literatuur in de volkstaal. Vaag ken ik het verhaal nog, maar verder bleef het één van de vele feiten die je nu eenmaal diende te onthouden.

Daar kwam verandering in toen wij naar Zeeuws-Vlaanderen verhuisden. Vlakbij, net over de grens in Oost-Vlaanderen, ligt Assenede: een van de oudste gemeenten van Vlaanderen met een geschiedenis die terug gaat tot de tiende eeuw. Op het Marktplein viel mij een beeld op van een lezende man op een bankje voor de kerk en plotseling viel het kwartje: Diederic van Assende! En ook de daarbij behorende feiten borrelden op. Plotseling werd de auteur en zijn geschrift meer dan een abstract gegeven uit een studieboek.

Diederic van Assenede (Assenede, ca. 1230 – 1293) was klerk van de graaf van Vlaanderen van 1260 tot 1280 en schreef daarnaast literatuur. Hij speelt een belangrijke rol in de emancipatie van de Nederlandse literatuur aan het Vlaamse hof. Met het liefdesgedicht Floris ende Blanchefloer legde hij de weg open voor de eerste volkstalige literatuur in het graafschap Vlaanderen, dat als leenheerlijkheid van Frankrijk Frans als voertaal had.

Floris ende Blanchefloer

Werktekening

Floris ende Blancefloer is de Middelnederlandse vertaling/bewerking door Diederic van Assenede van de Oudfranse roman in verzen Floire et Blanceflor (ca. 1150-1160). Naar eigen zeggen heeft Diederic zijn vertaling vervaardigd voor een publiek dat het Frans onvoldoende machtig was om dit verhaal in het origineel te kunnen begrijpen: "Dien seldijs danken ghemeenlike / Dat hijt uten Walsche heeft ghedicht / Ende verstandelike in Dietsche bericht / Den ghenen diet Walsche niet en connen (ed. Mak, r. 24-27).

Het verhaal gaat als volgt:

Blancefloer, een christelijk meisje, groeit op aan het hof van een islamitische koning in Spanje. Aan het hof ontstaat er een hechte vriendschap met de zoon van de koning, Floris. Wanneer de koning en de koningin ontdekken dat hun vriendschap is overgevloeid in liefde, besluiten ze in te grijpen. Ze bedenken een list om de liefde tussen Floris en Blancefloer te dwarsbomen. Floris’ ouders sturen hem naar het buitenland om te gaan studeren en verkopen ondertussen Blancefloer als slavin aan rondreizende kooplieden. Een schitterend, maar leeg, graf moet Floris ervan overtuigen dat Blancefloer dood is.
Floris is zo droevig dat hij zelfmoord wil plegen. Daarop besluiten zijn ouders om hem de waarheid te vertellen. Vervolgens gaat de jongen op zoek naar zijn geliefde. Tijdens zijn zoektocht ontdekt hij dat Blancefloer, samen met 140 andere vrouwen, wordt vastgehouden in de ‘vrouwentoren’ van de emir in Babylon (gelegen in Mesopotamië, het tweestromenland).

Detail borduurwerk

Ieder jaar kiest de emir een van die vrouwen tot zijn nieuwe echtgenote en laat hij de vorige doden. Volgens alle gegevens die Floris verkrijgt, wordt zijn Blancefloer de nieuwe uitverkorene van de emir. De vrouwentoren waarin Blancefloer verblijft, wordt heel zwaar bewaakt. Maar de waard van de herberg waar Floris logeert, vertelt hem over het zwakke punt van de poortwachter van de toren: hij is bezeten van het schaakspel én van geld. Met deze informatie in het achterhoofd nodigt Floris de poortwachter uit voor enkele spelletjes schaak, die hij allemaal wint. Hij houdt echter niet het gewonnen geld, maar schenkt dit aan de poortwachter. Floris wint tevens het laatste spel. Als wederdienst belooft de poortwachter hem eeuwige trouw, waarvan Floris listig gebruik maakt. De poortwachter smokkelt Floris in een mand met bloemen naar binnen.
De twee geliefden worden herenigd maar wanneer de emir hen samen in bed betrapt, wil hij hen met het zwaard doden. Tijdens een openbare rechtszitting die hierop volgt, worden alle aanwezigen ontroerd door de sterke liefde tussen Floris en Blancefloer, waarop de emir het jonge paar vergeeft. Floris en Blancefloer trouwen en op hun bruiloftsfeest verneemt Floris dat zijn ouders overleden zijn. Daarop keren de geliefden samen terug naar Spanje, waar Floris zijn vader opvolgt als koning en hij zich samen met zijn onderdanen laat dopen. Blancefloer schenkt hem een dochter, Bertha met de grote voet, die later de (legendarische) moeder van Karel de Grote zal worden. (Samenvatting Wikipedia).

Het tapijt van Assenede

Borduursters aan het werk

Het verhaal wordt op dit moment omgezet in een ambitieus borduurproject waar 70 borduursters uit de streek aan meewerken. Het zal uitmonden in een wandtapijt van ca. 100 meter lang, met 85 verhaaltaferelen, geborduurd op panelen van ieder 95 cm lang en 90 cm hoog. 60 Afgewerkte exemplaren en zo'n 25 werktekeningen worden nu al tentoongesteld en zijn nog te zien tot 26 januari 2019 in Museum Het Warenhuis te Axel (KLIK HIER).

In de filmzaal van het museum wordt het verhaal, aan de hand van de werktekeningen en met de bijbehorende teksten, verteld en vertoond. Het verhaal komt zo echt tot leven en wie vervolgens de lange rij reeds geborduurde taferelen bekijkt, krijgt bewondering voor de creativiteit en het vakmanschap van de deelnemende borduursters. Deze tijdelijke tentoonstelling Floris ende Blancefloer, the making of... gaat vergezeld van demonstraties, workshops en lezingen.
Uiteraard is dit project mede geïnspireerd door het bekende Tapijt van Bayeux van 1075. Wie meer interessante feiten over de achtergronden van het project wil weten kan dat vinden op http://www.tapijtvanassenede.be/tapijt.html.

De Middeleeuwen bekeken vanuit Floris ende Blanchefloer

Diederic van Assenede

Op 14 november a.s. gaat Prof. Jozef Janssens in op het verhaal Floris ende Blancefloer, bekeken vanuit de middeleeuwen. Elk literair werk is een product van zijn tijd. Wat roept het woord 'middeleeuwen' op? Kastelen en ridders in harnas? Jonkvrouwen die smachtend luisteren naar troubadoursliederen? Kruistochten en wapengekletter? Magie en bijgeloof? Vreemde interpretaties van de werkelijkheid?
Interessant voor een ieder die meer wil weten over de tijd van Diederic van Assenede in deze streek. Aanmelden kan via: info@hetwarenhuis.nl.

En voor wie de tentoonstelling wil bekijken: de openingstijden van het museum zijn woensdag tot en met zaterdag van 11.00 uur tot 17.00 uur. Extra geopend op dinsdag 2 januari. MJK geldig. Adres: Markt 2 te Axel.

© Jannie Trouwborst, november 2018.

Als ik genoten heb van een boek, twijfel ik altijd een beetje of ik de film die er daarna van gemaakt is, nog wel wil zien. Tijdens het lezen heb ik mijn eigen beelden gevormd van de hoofdpersonen en hun omgeving. Ik heb ervaren hoe de spanning zich opbouwde, herkende het thema, doorgrondde gaandeweg de karakters van de hoofdrolspelers.
Maar dan komt de film: hoe strikt volgt de regisseur het verhaal, pakt hij de sfeer? Het minst belangrijk is nog of de hoofdrolspelers uiterlijk lijken op het beeld dat ik van hen had. De spanning is doorgaans ook wat minder, maar dat kan niet anders, als je de plot al kent.

Het is heel moeilijk om te vergelijken. Een goede film laat zien dat een film ook een kunstuiting is, net als een boek, en daardoor niet altijd exact overeen hoeft te komen met het verhaal in het boek. Minstens zo belangrijk is de sfeer die de film oproept, op een manier zoals soms met woorden niet mogelijk is. Met die houding zou je een boekverfilming moeten bekijken. En dan kun je hoogstens zeggen dat de ene verbeelding van het vertelde verhaal je meer aanspreekt dan de andere, zonder er een kwaliteitsoordeel over te geven.

Deze keer was de volgorde anders: door omstandigheden zag ik eerst de film en las ik daarna het boek. En om aan te sluiten bij de opmerking hierboven: de film beviel mij persoonlijk beter dan het boek. Terwijl ze allebei zeer de moeite waard zijn.

Samenvatting

De boekhandel beginnen was een moedige stap. Het volhouden vergde alles wat ze in zich had. Engeland, jaren '60. Het afgelegen, geïsoleerde kustplaatsje Hardborough wordt continue geteisterd door overstromingen en wateroverlast. Een weduwe van middelbare leeftijd koopt een prachtig historisch pandje midden in de hoofdstraat. Florence heet ze, en ze is vastbesloten een boekwinkel te beginnen, en daar een succes van te maken. Want Hardborough moet toch wel behoefte hebben aan een boekhandel? Wat ze niet weet kan ze leren, en vol goede moed gaat Florence aan de slag. Maar ondanks wilskracht en doorzettingsvermogen heeft Florence geen rekening gehouden met de slangenkuil waarin zij zich begeeft, en waarvan zij, in de tien jaar dat ze in het plaatsje woont, nooit eerder iets heeft gemerkt: het hele dorp heeft namelijk een mening over haar boekhandel... (Uitg. Karmijn).

Eerst de film

Zonder het boek en het verloop van het verhaal te kennen, bekeek ik dus onbevangen de film. Ik was er door geroerd en ik vond het een spannend, af en toe zelfs benauwend, verhaal. De karakters zijn goed uitgewerkt, de acteurs slim gekozen en stuk voor stuk echte talenten, van heel jong tot vrij oud. Dat alles werkte mee om helemaal in het gebeuren op te gaan en er in mee te leven. De doortrapte manier van tegenwerken, het moedige weerstaan ervan, het machteloze vechten tegen de bierkaai. Wie al eens dat gevoel gehad heeft in persoonlijke situaties, zal het des te beter herkennen en aanvoelen.
Natuurlijk is het in een film gemakkelijker om het show don't tell principe toe te passen. Toch is het knap als je je acteurs met een blik, een gebaar of een beweging zoveel kunt laten zeggen. Het is dan natuurlijk ook niet voor niks dat de film in de prijzen is gevallen.

Daarna het boek

Een vreemde gewaarwording werd het lezen van het boek: enerzijds waren er situaties en dialogen die ik letterlijk uit de film herkende. Dezelfde zinnen, handelingen, gebeurtenissen tot in de kleinste details. Maar er waren ook opmerkelijke verschillen. Ik miste de spanning een beetje, maar dat kan te maken gehad hebben met het feit dat ik al veel van het verloop van het verhaal wist. Toch was ik een beetje teleurgesteld dat ik enkele van de meest ontroerende en aangrijpende scenes uit de film moest missen en dat het einde van het verhaal in het boek naar mijn idee veel minder sterk was dan wat de filmregisseur ervoor verzon. Zonder spoilers kan ik daar niet meer over zeggen. Daarom zul je zelf moeten gaan kijken als je het boek al las (of andersom natuurlijk).

En?

Opnieuw moet ik constateren dat we te maken hebben met twee eigenlijk niet goed te vergelijken kunstuitingen. Zeker, de beelden waren indringend en de toevoegingen en veranderingen maakten het verhaal sterker. Maar aan de andere kant bleek het moeilijker de kleurrijke taal en ironische humor van Fitzgerald een plekje te geven. Daar blonk het boek weer in uit.

"De middelbare leeftijd werd bij mensen uit de betere kringen van East Suffolk gekenmerkt door een crisis, waarna de meerderheid aquarellen met landschappen ging schilderen. Dat zou niet zo erg zijn geweest als het slechte schilders waren, maar ze deden het allemaal best goed. Al hun schilderijen leken op elkaar. Ze hingen ingelijst in woonkamers, terwijl aan de andere kant van de ramen het lege, fletse, ongeordende landschap zich naar de transparante hemel uitstrekte. De crisis ging vergezeld van de wens om op een iets ambitieuzere plek dan de parochiezaal te exposeren."

Mijn advies: lees en kijk en oordeel zelf. Denk niet dat je klaar bent met één van beiden. De film draait nog en van het boek is een filmversie verschenen. Naast de ongewijzigde tekst van eerdere drukken bevat deze nieuwe editie acht foto’s uit de film en een filmomslag.

Ik las de eerste druk: Penelope Fitzgerald - De boekhandel. Elburg, Karmijn, 2015. 140 pg., isbn:978-9492 168 009. (Filmeditie: isbn: 978 9492 168 252).

Penelope Fitzgerald (1916-2000) werd geboren in een zeer Engels, intellectueel en enigszins exentriek milieu. Haar beide grootvaders waren geestelijken in de anglicaanse kerk. Ze was in Oxford een briljant studente; toen al was het haar droom om schrijfster te worden. Maar Penelope zou in haar leven door diepe dalen moeten gaan voordat haar opmerkelijke schrijverscarrière begon. Op haar 58e schreef ze haar eerste boek, een biografie. Op haar 78e haar laatste roman: De Blauwe Bloem. Viermaal drong Penelope door tot de shortlist van de Booker Prize. Eenmaal won ze ook. De Blauwe Bloem won in Amerika de National Book Critics Award en maakte van haar een gefortuneerde vrouw.

© Jannie Trouwborst, augustus 2018.

Doorgaans is er eerst een boek en als dat succes heeft en een regisseur ziet er iets in, dan volgt een film. En dat is ook meestal de volgorde waarin ik er kennis van neem. Met Een echte Vermeer was alles anders. Jan van Mersbergen schreef een roman onder dezelfde titel, gebaseerd op het filmscript. Zijn roman las ik eerst, de recensie lees je HIER. Daarna bekeek ik de film op DVD, geleend via de bibliotheek. Hoewel film en boek beide de moeite waard zijn, kon ik dankzij het boek meer genieten van de film.

De inhoud

Omdat de film de basis vormde, kan ik in dit geval stellen dat Jan van Mersbergen dicht bij de inhoud gebleven is. Niet alleen omdat je nu eenmaal weinig kunt veranderen aan de feiten. Ook de verhaallijn is nauwkeurig gevolgd, zelfs als er fictie om de hoek komt kijken bij het in beeld brengen van hun beider levens en dat van hen samen.

De vorm

Wie een boek leest, vormt zijn eigen beelden. Dat kan er voor zorgen dat een film soms tegenvalt: de filmbeelden komen dan niet overeen met wat de lezer zich voorstelde. Jan van Mersbergen schrijft beeldend genoeg en daardoor zat er al een film in mijn hoofd. Maar de toegevoegde waarde van de film waren in dit geval o.a. de schilderijen. Een welkome aanvulling voor wie ze niet kent. Maar ook de felheid en bezetenheid van Han van Meegeren komen in de film iets beter uit de verf.
Toch bekroop me bij het zien van de film het gevoel, dat wie het boek nog niet heeft gelezen, bepaalde zaken zal missen. Ze worden wel aangestipt in de film, maar zijn in het boek beter uitgewerkt. Bijvoorbeeld het hele atelier dat ineens beschilderd was met op alle wanden: Ik weet niks, ik ben niks, ik kan niks. De lezer weet al eerder waar dat vandaan komt. In het boek hoort Jólanka van de dood van haar man via de radio nieuwsdienst. In de film hoort de kijker die stem ook, maar kan geen verband leggen met een eventueel verzuimen van het op de hoogte brengen van de echtgenote.
Ook de structuur is wat overzichtelijker. Misschien omdat het perspectief in het boek nadrukkelijk bij Jólanka ligt. Daardoor kon ook de oorlogsperiode nader uitgewerkt worden. Er zijn genoeg flashbacks, maar de chronologie blijft overeind. Het perspectief in het boek is uiteraard niet betrouwbaar, het geeft alleen de versie van Jólanka, maar dat maakt het verhaal des te mysterieuzer.

Conclusie?

Een film en een boek zijn twee totaal verschillende kunstvormen. Lang niet altijd is het mogelijk (of eerlijk) om die twee te vergelijken. Bij de verfilming van Boven is het stil (Gerbrand Bakker) door Nanouk Leopold hield ik mijn hart vast. Maar wat is de kern van het verhaal daarin goed getroffen, op een totaal eigen wijze. Al denk ik dat ook daar degenen die het boek al kenden, er nog meer van genoten. Maar ze zijn allebei zonder meer geslaagd, naast elkaar.
Misschien moet ik hier iets dergelijks concluderen. Een mooie film en een goed geschreven boek dat er nog net iets meer diepgang aan verleent.

**DVD: Een echte Vermeer. Een film van Rudolf van den Berg. (Geleend via de bibliotheek, maar ook te koop via webshops).
**Jan van Mersbergen - Een echte Vermeer. Tiel, Aerial Media Company, 2016. ISBN: 978-94-026-0127-5.

© Jannie Trouwborst, juli 2018.